ورق روغنی یا همان ورق نورد سرد (Cold Rolled Sheet) یکی از مهم‌ترین محصولات فولادی است که به دلیل ویژگی‌هایی همچون سطح صیقلی، دقت ابعادی بالا، قابلیت فرم‌دهی و رنگ‌پذیری مناسب، در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. این محصول معمولاً از ورق سیاه تولید می‌شود و در فرایند نورد سرد، تحت کنترل دقیق مکانیکی و حرارتی، به ورقی با کیفیت سطحی بالا تبدیل می‌گردد. در ادامه، به‌صورت مرحله‌به‌مرحله با نحوه تولید، استانداردها و مواد اولیه مورد استفاده در تولید ورق روغنی آشنا می‌شویم.
مواد اولیه تولید ورق روغنی
برای تولید ورق روغنی، ماده اولیه اصلی ورق سیاه است که از نورد گرم فولاد خام در دمای بالا (بیش از ۱۱۰۰ درجه سانتی‌گراد) تولید می‌شود. این ورق‌ها پس از تولید، سطحی زبر و اکسیدشده دارند که برای بسیاری از مصارف صنعتی مناسب نیست؛ بنابراین، برای استفاده در صنایعی که نیاز به سطح صاف و دقت ابعادی بالا دارند، ورق سیاه باید تحت فرایندهای تکمیلی قرار گیرد تا به ورق روغنی تبدیل شود.
ترکیب شیمیایی ورق سیاه معمولاً شامل مقادیر کمی از عناصر زیر است:
- کربن (C): اصلی‌ترین عنصر آلیاژی که بر استحکام و سختی فولاد تأثیر می‌گذارد.
- منگنز (Mn): افزایش‌دهنده استحکام و سختی، و بهبود مقاومت در برابر سایش.
- سیلیکون (Si): افزایش‌دهنده مقاومت در برابر اکسیداسیون و دمای بالا.
- فسفر (P): افزایش‌دهنده استحکام، اما ممکن است چقرمگی را کاهش دهد.
- گوگرد (S): افزایش‌دهنده قابلیت ماشین‌کاری، اما ممکن است جوش‌پذیری را کاهش دهد.
- عناصر دیگر مانند کروم (Cr)، نیکل (Ni)، مولیبدن (Mo): برای بهبود ویژگی‌های خاص مانند مقاومت در برابر خوردگی یا سایش.
این ترکیب شیمیایی می‌تواند بسته به استانداردهای مختلف مانند ASTM، DIN یا JIS متفاوت باشد.
استاندارد تولید ورق روغنی
ورق روغنی برای آنکه بتواند در صنایع حساس مانند خودروسازی، تولید قطعات خانگی یا تجهیزات پزشکی استفاده شود، باید مطابق با استانداردهای ملی و بین‌المللی تولید گردد. از جمله این استانداردها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
EN 10130 (استاندارد اروپا برای ورق فولادی نورد سرد)
ASTM A1008 (استاندارد آمریکا برای ورق نورد سرد)
JIS G3141 (استاندارد ژاپن)
DIN 1623 (استاندارد آلمان)
این استانداردها ویژگی‌هایی نظیر ضخامت، یکنواختی سطح، مقاومت کششی، قابلیت شکل‌پذیری و میزان زبری سطح را تعیین می‌کنند. در ایران نیز، گریدهایی نظیر ST12، ST13 و ST14 به ترتیب برای مقاصد کششی، نیمه‌کششی و فوق‌کششی تولید می‌شوند.
روش تولید ورق روغنی
فرایند تولید ورق روغنی ترکیبی از عملیات مکانیکی و حرارتی است که به‌منظور بهبود ویژگی‌های فیزیکی و سطحی ورق انجام می‌شود. مراحل اصلی عبارت‌اند از:
- اسیدشویی (Pickling)
ورق سیاه ابتدا وارد مرحله اسیدشویی می‌شود. در این مرحله، ورق در مخازن حاوی اسیدکلریدریک با دمای حدود ۵۰ تا ۸۵ درجه سانتی‌گراد قرار می‌گیرد. این اسید موجب از بین رفتن لایه‌های اکسیدی و فلس‌های سطحی ورق می‌شود. پس از آن، ورق با آب شست‌وشو داده شده و خشک می‌شود تا برای مراحل بعدی آماده گردد.
- نورد سرد (Cold Rolling)
در مرحله نورد سرد، ورق اسیدشویی شده از میان چندین غلتک فولادی عبور داده می‌شود. در این فرایند، بدون اعمال حرارت، ضخامت ورق کاهش می‌یابد و به محدوده‌ای بین ۰.۳ تا ۳ میلی‌متر می‌رسد. این نورد باعث بهبود یکنواختی سطح، افزایش سختی و دقت ابعادی ورق می‌شود.
- شستشوی الکترولیتی
در این مرحله، برای حذف باقی‌مانده چربی‌ها، روغن‌ها یا ناخالصی‌های ناشی از فرایند نورد، ورق وارد حمام الکترولیتی می‌شود. در این حمام، یون‌های فعال سطح ورق را تمیز کرده و آماده مرحله بازپخت می‌کنند.
- آنیلینگ یا بازپخت (Annealing)
در این مرحله، ورق در کوره‌هایی با اتمسفر کنترل‌شده (معمولاً گاز هیدروژن یا نیتروژن) تا دمای خاصی حرارت داده می‌شود. این فرایند باعث کاهش تنش‌های داخلی، افزایش انعطاف‌پذیری و بهبود ساختار کریستالی فولاد می‌گردد. آنیلینگ به‌ویژه برای صنایعی که نیاز به فرم‌دهی دارند، بسیار مهم است.
- نورد پوسته‌ای (Skin Pass)
برای دستیابی به سطحی صاف و بدون موج، ورق تحت یک نورد سبک (حدود ۱٪ کاهش ضخامت) قرار می‌گیرد. این مرحله باعث افزایش زیبایی سطح، کنترل زبری و در برخی موارد، تثبیت مکانیکی ورق می‌شود. همچنین چسبندگی رنگ در ورق‌هایی که قرار است رنگ‌آمیزی شوند، بهبود می‌یابد.
- روغن‌کاری و بسته‌بندی
در مرحله پایانی، سطح ورق با یک لایه نازک روغن محافظ پوشش داده می‌شود تا در برابر خوردگی و زنگ‌زدگی مقاوم شود. سپس ورق‌ها به‌صورت کویل (رول) یا شیت (برش خورده) بسته‌بندی شده و برای فروش روانه بازار می‌شوند.
نتیجه‌گیری
تولید ورق روغنی فرایندی دقیق و چندمرحله‌ای است که از آماده‌سازی ورق سیاه آغاز و با انجام مراحل نورد سرد، شستشو، بازپخت، نورد پوسته‌ای و بسته‌بندی کامل می‌شود. نتیجه این فرایند، محصولی با سطح صاف، دقت بالا و خواص مکانیکی مطلوب است که در صنایع پیشرفته و حساس کاربرد فراوان دارد. رعایت استانداردهایی مانند EN 10130 و ASTM A1008 تضمین می‌کند که ورق تولیدشده از نظر کیفیت، دوام و قابلیت استفاده در بالاترین سطح قرار دارد. وب‌سایت آهن پخش با ارائه لیست قیمت به‌روز و امکان خرید ورق روغنی از برندهای معتبر، مرجع مطمئن تأمین این محصول در بازار ایران محسوب می‌شود. برای کسب اطلاعات بیشتر با کارشناسان ما در تماس باشید.
