میلگرد، ستون فقرات هر سازه بتنی محسوب می‌شود و نقشی حیاتی در افزایش مقاومت کششی بتن ایفا می‌کند. بدون میلگرد، بتن به راحتی تحت بارهای کششی ترک خورده و فرو می‌ریزد. از این رو، حفظ کیفیت میلگرد از لحظه تولید تا زمان قرارگیری در بتن، از اهمیت بسزایی برخوردار است. میلگردی که عاری از زنگ‌زدگی و آسیب باشد، اصطلاحاً «سیاه بار» نامیده می‌شود و نشان‌دهنده کیفیت اولیه آن است. زنگ‌زدگی و خوردگی میلگرد نه تنها مقاومت آن را به شدت کاهش می‌دهد، بلکه می‌تواند چسبندگی آن به بتن را نیز مختل کرده و عمر مفید سازه را به خطر اندازد. نگهداری صحیح میلگرد، علاوه بر تضمین ایمنی و دوام سازه، از هدر رفتن منابع مالی و زمانی نیز جلوگیری می‌کند.
انواع انبارها برای نگهداری میلگرد عبارتند از:
- انبارهای سرپوشیده:بهترین گزینه برای محافظت کامل میلگرد از عوامل جوی نظیر باران، برف و نور مستقیم خورشید. این انبارها باید خشک و دارای تهویه مناسب باشند.
- انبارهای نیمه‌سرپوشیده:فضاهایی که دارای سقف هستند اما دیوارهای جانبی آن‌ها ممکن است باز باشد. این انبارها برای مناطق با رطوبت کمتر مناسب‌ترند، اما همچنان نیاز به پوشش میلگرد با ورق‌های پلی‌اتیلن یا برزنت دارند.
- انبارهای روباز:در این نوع انبارها، میلگرد به طور کامل در معرض عوامل جوی قرار می‌گیرد. استفاده از سکوهای بلند، پوشش کامل با مواد ضدآب و تهویه مناسب برای جلوگیری از تجمع رطوبت، ضروری است.
شرایط نگهداری انواع میلگرد فولادی
میلگردهای فولادی، بسته به نوع و پوشش خود، نیازمند شرایط نگهداری متفاوتی هستند تا از آسیب و خوردگی محافظت شوند. با این وجود، اصول کلی برای نگهداری تمامی انواع میلگرد عبارتند از:
- ارتفاع از سطح زمین:میلگردها باید حداقل ۱۵ سانتی‌متر (یا ۱۵۰ میلی‌متر) از سطح زمین فاصله داشته باشند تا از تماس مستقیم با رطوبت و آلودگی‌های زمینی جلوگیری شود. برای این منظور، استفاده از پالت‌های چوبی یا سکوهای غیرفلزی توصیه می‌شود.
- محیط خشک و تهویه‌دار:انبار باید خشک و دارای تهویه مناسب باشد تا از تجمع رطوبت و شبنم‌زدگی که عامل اصلی زنگ‌زدگی است، جلوگیری شود.
- پوشش محافظ:در صورت نگهداری در فضای باز یا نیمه‌سرپوشیده، میلگردها باید با ورق‌های پلی‌اتیلن یا برزنت پوشانده شوند تا از باران، برف و نور مستقیم خورشید محافظت گردند.
- جداسازی انواع میلگرد:میلگردهای با انواع، گریدها و قطرهای مختلف باید به صورت جداگانه نگهداری شوند تا از اختلاط و اشتباه در زمان استفاده جلوگیری شود. این کار به شناسایی صحیح و سریع میلگردها کمک می‌کند.
- جلوگیری از خمیدگی و تغییر شکل:برای جلوگیری از خم شدن یا تغییر شکل میلگردها، باید از تکیه‌گاه‌های کافی استفاده شود. در صورت اعمال بارهای سنگین، تعداد پالت‌ها یا تکیه‌گاه‌ها باید افزایش یابد.
- کدگذاری رنگی و برچسب‌گذاری:برای شناسایی آسان، انتهای میلگردها را می‌توان با رنگ‌های مشخص کدگذاری کرد. همچنین، حفظ برچسب‌ها و پلاک‌های شناسایی تولیدکننده روی بسته‌ها ضروری است.
- تمیز کردن قبل از انبارداری:میلگردها باید قبل از انبارداری یا استفاده، از گرد و غبار، گل و لای و زنگ‌زدگی‌های سطحی پاک شوند. برای زنگ‌زدگی‌های شدید، سندبلاست یک روش مورد تایید است، اما استفاده از برس سیمی توصیه نمی‌شود زیرا می‌تواند به سطح میلگرد آسیب برساند.
- رنگ‌آمیزی برای نگهداری طولانی‌مدت:برای نگهداری طولانی‌مدت، می‌توان میلگردها را با سیمان پلاستیک رنگ‌آمیزی کرد تا از زنگ‌زدگی و پوسته شدن جلوگیری شود.
- استفاده از قفسه‌های فلزی:قفسه‌های فلزی، راهکاری مدرن برای نگهداری میلگرد هستند که مزایایی نظیر نگهداری میلگردها دور از زمین، جداسازی منظم و ایمنی بیشتر در جابجایی را فراهم می‌کنند.
شرایط نگهداری و انبار کردن میلگرد ضد زنگ
میلگرد ضد زنگ (Stainless Steel Rebar) به دلیل مقاومت بالای خود در برابر خوردگی، نیازمند شرایط نگهداری خاصی است تا این ویژگی حفظ شود:
- جداسازی کامل از فولاد کربن:مهمترین نکته، جلوگیری از هرگونه تماس میلگرد ضد زنگ با میلگردهای فولاد کربن (سیاه) است. تماس با ذرات فولاد کربن می‌تواند باعث آلودگی سطحی و کاهش مقاومت به خوردگی میلگرد ضد زنگ شود.
- استفاده از تسمه‌های استیل یا پلاستیکی:برای بسته‌بندی و جابجایی، فقط از تسمه‌های ساخته شده از استیل ضد زنگ یا پلاستیک استفاده کنید. تسمه‌های فولاد کربن می‌توانند باعث آلودگی شوند.
- تجهیزات جابجایی مناسب:از تجهیزات جابجایی تمیز و مناسب استفاده کنید که قبلاً با فولاد کربن در تماس نبوده‌اند.
- محیط خشک و تمیز:مانند سایر میلگردها، محیط نگهداری باید خشک و عاری از آلودگی باشد.
مهمترین نکته در نگهداری میلگرد
مهمترین نکته در نگهداری میلگرد، پیشگیری از هرگونه زنگ‌زدگی و خوردگی است. زنگ‌زدگی نه تنها مقاومت مکانیکی میلگرد را کاهش می‌دهد، بلکه می‌تواند باعث کاهش چسبندگی آن به بتن شده و به طور جدی پایداری و ایمنی سازه را به خطر اندازد. میلگرد زنگ‌زده، به خصوص اگر زنگ‌زدگی از نوع عمیق و پوسته‌پوسته باشد، باید قبل از استفاده تمیز یا در صورت لزوم، کنار گذاشته شود. نگهداری صحیح میلگرد، عمر مفید آن را تضمین می‌کند و در واقع، رعایت همین اصول نگهداری است که تاریخ مصرف میلگرد را تا زمان استفاده در سازه، حفظ می‌کند.
برای دستیابی به این هدف، رعایت اصول زیر حیاتی است:
- ارتفاع از زمین:قرار دادن میلگردها حداقل ۱۵ سانتی‌متر بالاتر از سطح زمین با استفاده از پالت‌های چوبی یا سکوهای غیرفلزی.
- پوشش محافظ:پوشاندن کامل میلگردها با ورق‌های پلی‌اتیلن یا برزنت در فضای باز و نیمه‌سرپوشیده.
- محیط خشک و تهویه‌دار:اطمینان از عدم تجمع رطوبت و وجود جریان هوای کافی در محل نگهداری.
- جداسازی و سازماندهی:جداسازی میلگردهای مختلف بر اساس نوع، گرید و قطر برای جلوگیری از اشتباه و تسهیل بازرسی.
- استفاده از قفسه‌های فلزی:قفسه‌های فلزی، راهکاری عالی برای نگهداری منظم، دور از زمین و با دسترسی آسان به میلگردها هستند که ایمنی و کارایی انبارداری را افزایش می‌دهند.
شرایط نگهداری میلگرد در کارگاه
نگهداری میلگرد در کارگاه‌های ساختمانی نیازمند توجه ویژه به شرایط محیطی و رعایت مقررات است تا کیفیت میلگرد تا لحظه استفاده حفظ شود. برنامه‌ریزی برای دریافت، تخلیه و انبارداری میلگرد در کارگاه باید از پیش انجام گیرد. مقررات ملی ساختمان ایران (مبحث ۵ و ۹) دستورالعمل‌های دقیقی برای نگهداری میلگرد ارائه می‌دهد که رعایت آن‌ها برای تضمین کیفیت و ایمنی سازه الزامی است. بر این اساس، میلگردها باید در انبارهای سرپوشیده و دور از رطوبت و عوامل جوی نگهداری شوند و برچسب‌های شناسایی تولیدکننده همواره قابل مشاهده باشد. همچنین میلگردها باید به گونه‌ای قرار گیرند که از هرگونه آسیب مکانیکی، خمیدگی یا تغییر شکل جلوگیری شود. در مورد میلگردهای کلاف (کویل) با قطر مساوی یا کمتر از ۱۲ میلی‌متر نیز قطر خمشی نباید کمتر از ۲۰۰ برابر قطر میلگرد باشد. علاوه بر این، میلگردها باید دارای علامت‌های استاندارد و مشخصات تولیدکننده باشند و پلاک‌های فلزی نصب‌شده روی هر بسته اطلاعات کامل محصول را دربرگیرند.
| آیتم | توضیحات/مثال |
|---|---|
| شماره بسته | مثال: 20250924-001 |
| نوع میلگرد | مثال: A3 (ساده، آجدار) |
| قطر اسمی | مثال: 16 میلی‌متر |
| وزن بسته | مثال: 2500 کیلوگرم |
| شماره ذوب | مثال: 123456789 |
| تایید کنترل کیفیت | مثال: QC Passed |
| نام یا علامت تجاری تولیدکننده | مثال: فولاد کاوه |
| علامت استاندارد ملی | مثال: ISIRI 3132 |
نکات مهم در جابجایی و تخلیه میلگرد
برنامه‌ریزی برای تخلیه میلگرد باید پیش از رسیدن آن به کارگاه انجام شود تا محل تخلیه و انبارداری آماده باشد. در زمان تخلیه و جابجایی بسته‌های میلگرد، استفاده از جرثقیل یا لیفتراک با ظرفیت مناسب و به‌کارگیری تسمه‌های پارچه‌ای یا لاستیکی ضروری است تا از آسیب احتمالی به میلگردها جلوگیری شود. سیم آرماتوربندی نیز باید تمیز، بدون زنگ‌زدگی و با قطر تقریبی ۱.۶ میلی‌متر انتخاب شود. در صورتی که میلگردها در معرض تابش مستقیم خورشید قرار گرفته و دمای آن‌ها افزایش یافته باشد، لازم است پیش از بتن‌ریزی با پاشیدن آب و بدون ایجاد جریان سطحی، دمای آن‌ها کاهش یابد. همچنین برای جلوگیری از ایجاد درز سرد در بتن‌ریزی‌های متوالی، سطح بتن قدیمی باید کاملاً تمیز و مرطوب شده و از چسبندگی مناسب میلگرد به بتن اطمینان حاصل گردد.
